Chọn chốn cư ngụ là chọn môi trường sống, với đầy đủ các mặt Cát Hung song hành trong cùng nhất thể. Giữa vô vàn âm thanh, tiếng động từ ngoài vào trong công trình, chọn lựa giải pháp nào để người cư ngụ được nghe đúng, nhìn đẹp, là điều không dễ.
Cụ Nguyễn Bỉnh Khiêm đã từng nói: “Ta dại ta tìm nơi vắng vẻ, người khôn người đến chốn lao xao” rất ứng nghiệm với thời đại xô bồ ồn ã hôm nay, khi nhiều người muốn “dại” cũng khó có thể tìm được nơi tĩnh lặng giữa bao nhiêu ồn ã của thị thành.
Làm kiến trúc và nội thất, mục tiêu cao nhất luôn là tạo dựng chốn cư ngụ bình an. Để đảm bảo các giác quan của con người được “chiều chuộng” đúng mức, trong đó phần thính giác luôn khó xử lý nhất, đòi hỏi không ít nỗ lực, từ tìm tòi về xử lý kỹ thuật theo văn minh tây phương, đến quan điểm bài trí nội thất thuận với văn hóa đông phương, trong đó có phong thủy.
Đông Tây nghe nhìn tuy hai mà một
Từ các nghiên cứu khoa học về ảnh hưởng của tiếng ồn, cũng như trị liệu bằng âm nhạc cho con người, đô thị tại các nước văn minh phương tây đã luôn xác định quy hoạch khu nhà ở bệnh viện, trường học, viện dưỡng lão… ở khu vực yên tĩnh, đảm bảo cách âm chống ồn, không thể “sống chung” gần các khu có công năng động và ồn như trục giao thông, công nghiệp, sân thể thao, thương mại…
Trong khi đó các nước mang đặc thù đô thị hóa từ cơ cấu làng xã nông thôn, do quần cư tự phát mà nên như Việt Nam lại hòa trộn nhiều kiểu công trình gần nhau đến mức lẫn lộn, tĩnh động đan xen, khó đảm bảo đúng nguyên tắc khoa học việc giảm ồn cách âm cho môi trường sống.
Xét theo đạo học phương Đông, Kinh Dịch có viết: “Đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu, thủy lưu thấp, hỏa tựu táo”. Có nghĩa là cùng một tiếng thì dễ cộng hưởng, cùng một chí nguyện thì dễ hòa hợp, giống như nước chảy chỗ trũng, lửa tìm chỗ khô. Sự vật giống nhau về bản chất dễ dàng tương hợp, mà con người, môi trường tương đồng về tính cách cũng như vậy.
Vì thế, việc chọn lựa môi trường sống hợp với tính cách, sức khỏe và thói quen sinh hoạt là điều nên làm. Khi môi trường chung chưa thể đảm bảo giảm ồn cách âm, thì có thể xem xét tạo dựng môi trường riêng trong nhà, trong phòng đáp ứng các chuẩn về âm thanh, tạo phòng nghe nhìn hợp phong thủy và đúng kỹ thuật. Đó cũng là cách Đông Tây gặp nhau trong xử lý không gian nghe nhìn tại nhà, rộng hơn là tạo một môi trường nghe – nhìn hợp lý và cân bằng.
Do âm thanh truyền đi tốt nhất trong môi trường chất rắn, rồi đến chất lỏng, chất khí. Vì vậy những bề mặt vật liệu càng cứng (như bê tông, tường gạch, mang tính Dương cao) thì khả năng phản xạ và lan truyền âm thanh càng cao. Cân bằng Âm Dương giúp giảm ồn, cách âm tốt chính là gia tăng bề mặt vật liệu mềm, xốp, rỗng, bề mặt uốn lượn, lồi lõm… để giảm âm, tiêu âm. Và trong môi trường chân không thì âm thanh hoàn toàn không truyền đi được, mà triết học Lão Tử nói là “dụng ở chỗ không”.
Vì vậy, những Thiền Viện xưa nay đều bố trí các khoảng sân trống, hồ nước, hoặc một ô vuông, tròn có nước, trống trải, rỗng không… như cách thức để tạo khoảng không tĩnh lặng cả về giá trị vật chất (ngăn ồn, giảm động) đến giá trị tinh thần của chữ “ không” đó. Kỹ thuật cách âm hiện đại thường dùng kính hai lớp (ở giữa có một lớp chân không) đối với cửa sổ, cửa ra vào hoặc vách ngăn kính. Các nhãn hiệu cửa nhôm, cửa nhựa lõi thép hiện nay cũng dùng lớp kính hộp hút chân không như vậy để tăng hiệu quả cách âm.
Chất liệu cách âm mềm mại cũng khá đa dạng, từ tường thiết kế thành hai lớp vách ở giữa để trống, hoặc lót các vật liệu dạng sợi, như sợi bông, sợi gai, sợi thủy tinh… cho đến dùng mouse xốp hoặc mouse trứng gà, gỗ khoan lỗ và gỗ vụn lồi lõm… Nói chung là cần có khoảng trống ở giữa các lớp vật liệu dạng mềm. Mục đích là để các rung động âm thanh không có môi trường thích hợp để truyền đi, triệt tiêu hiện tượng cộng hưởng âm.
Khi lùi lại xem xét phần cứng, tức là cấu trúc, vị trí, tương quan của phòng nghe nhìn, rạp hát tại gia với tổng thể ngôi nhà, sẽ cần định vị một số tiêu chí sau cho hợp lý về phong thủy hơn:
Thính giác thuộc Thủy, tính giáng, lắng xuống và không phô trương, nên phòng nghe nhạc nên đặt về phía bắc, cuối hướng gió chủ đạo, trường hợp nhà không đúng trục bắc nam thì phòng nghe nhìn cũng nên đặt về phía sau, tránh nguồn gây ồn phía ngoài và không bị hệ trục giao thông, cầu thang làm ảnh hưởng.
Thị giác thuộc Mộc, tính thăng, khi kết hợp cùng thính giác (phòng nghe – nhìn) sẽ hình thành cấu trúc Thủy Mộc tương sinh. Cấu trúc này vừa mang tính trang trí, thư giãn thiên nhiên (với cây cối, mặt nước trong vườn cảnh đông phương), vừa mang tính giải trí hiện đại (với thiết bị nghe nhìn, chất liệu gỗ, phòng nghe chất lượng…) cần chuẩn bị từ ý tưởng ban đầu.
Xử lý màu sắc, chất liệu tương hòa
Thưởng thức âm nhạc, phim ảnh là chia sẻ thú vui văn nhã với người đồng điệu, cho nên cần có không gian tương ứng, phù hợp thì sẽ phát huy tốt các cung bậc cảm xúc, giá trị tinh thần. Cùng với hoạt động hướng ngoại như đi nhà hát, phòng trà, quán cà phê… nhu cầu thư giãn tại nhà ngày càng tăng để tận hưởng, thư giãn, giảm bớt căng thẳng, tái tạo sức lao động… với không gian nghe nhìn, phòng karaoke hay rạp hát tại gia. Sử dụng màu sắc cho các không gian này ngoài yếu tố kỹ thuật, thẩm mỹ còn cần lưu ý cả vấn đề âm dương ngũ hành, với ba yếu tố chính là tính giao tiếp, tính thư giãn và tính tương thích.
Tính giao tiếp: không gian giải trí, nghe nhạc có tính trung hòa và tạo điểm gặp gỡ, tiếp xúc nhiều người (khách và nội bộ gia đình), nên quy luật màu sắc đặc trưng hành Thổ (không thăng, không giáng, bình ổn). Màu sắc của hành Thổ ít thiên lệch và đi từ sậm (nâu) đến tươi tắn (vàng) giúp bố trí vật dụng thuận lợi hơn. Ví dụ, sử dụng màu vàng nhạt hay trắng ánh kem (thuộc Kim, Tương Sinh bởi Thổ) thì các đồ gỗ sậm màu cổ điển hay hiện đại tươi trẻ đều dễ dàng sắp xếp mà không bị xung đột với màu của thiết bị nghe nhìn.
Màu thuộc Thổ còn có thể tạo bởi vật liệu thuộc Thổ, như gạch gốm, đá granite hay marble, màu gỗ (thuộc Mộc nhưng bề mặt màu là Thổ) là nhóm màu nhà truyền thống Việt xưa nay đều rất chuộng hòa sắc Mộc – Thổ bởi tính ấm áp và dung hòa giúp gia chủ dễ dàng tạo dựng môi trường giao tiếp thân thiện.
Do không gian nghe nhìn có khá nhiều trang thiết bị hiện đại như tivi, dàn âm thanh, máy lạnh, quạt… đều thuộc hành Kim, nên bổ sung các sắc độ của trắng và bề mặt sáng của Kim sẽ giúp nội thất mở rộng hơn, tạo cảm giác nhẹ nhàng, hiện đại.
Tính thư giãn: là chỗ gia chủ tùy nghi sinh hoạt, trưng bày những vật kỷ niệm yêu thích, trọn vẹn cảm xúc riêng tư. Đối với người làm việc văn phòng nhiều, thường tiếp xúc với giấy tờ, máy vi tính… thì tại nhà riêng nên bổ sung yếu tố thiên nhiên (Thủy, Mộc), dùng màu sắc tươi tắn hơn. Việc có được cảm giác hưng phấn, kích thích các giác quan cũng là một cách thư giãn tích cực. Không gian phòng nghe nhạc, karaoke… cũng cần mang tính sáng tạo và vui vẻ hơn so với những nơi khác trong nhà. Màu thuộc hành Hỏa (cam, đỏ) và Thổ (vàng, nâu) cũng nên dùng tại những không gian này, tất nhiên là phải được phối hợp và gia giảm, để đem lại hiệu quả hưng phấn, tính hòa đồng và trẻ trung.
Tính tương thích: Việc dùng màu sắc cho những không gian nghe nhìn có thể theo hai hướng tùy chọn sao cho tương thích về không gian và trang thiết bị. Hướng thứ nhất là đồng bộ, cùng màu với toàn nhà hoặc cùng tông màu. Ví dụ như nhà chủ yếu dùng tông xanh biển nhạt thì nơi nghe nhìn cũng như vậy nhưng đổi chất liệu sao cho lợi về mặt âm thanh, như dùng rèm vải dày, sơn gai, tấm thạch cao và thảm….
Hướng thứ hai là nổi bật, tạo sự đối lập để nhấn mạnh, đồng thời cũng tách bạch. Hầu hết các rạp chiếu phim trên thế giới đều sử dụng tông màu tím đậm hay xanh đen (nói chung là màu tối) cho các bức tường và trần nhà. Bởi chỉ những màu này mới mang lại những sự tương phản tạo nên hình ảnh tốt nhất khi trình diễn và không làm mất tập trung khi nghe nhìn. Không gian phòng nhờ vậy cũng trở nên sâu hơn và ít bị phản chiếu ánh sáng lóa mắt hơn. Những gam màu tối đó cũng chính là hành Thủy, hành đặc trưng cho thính giác và các loại sóng lan truyền (như sóng âm, sóng ánh sáng).
Như vậy, để có được nơi nghe nhìn tại gia đáp ứng nhu cầu nghe đúng, nhìn đẹp, cần kết hợp tốt giữa các quan niệm bài trí theo phong thủy Đông phương và khả năng xử lý âm học, bố trí thiết bị kỹ thuật đúng khoa học Tây phương. Nên chọn lọc và xử lý sao cho vật liệu trang âm cũng góp phần vào trang trí, hạn chế và loại bỏ những cấu trúc bất lợi cho âm thanh, đồng thời biến những phối kết về phong thủy trong màu sắc, chất liệu trở thành nét duyên riêng, ghi dấu ấn cá nhân và đạt tính thư giãn cao.
ThS-KTS Hà Anh Tuấn
